Czy Lasy Państwowe będą musiały zwinąć asfalt z Puszczy Białowieskiej?

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku wskazało na rażące naruszenie prawa i stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy Narewka o środowiskowych uwarunkowaniach dla przebudowy drogi leśnej „Narewkowska”. Pięć lat temu wnioskowało o to Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. To kolejna kompromitacja Lasów Państwowych – inwestora tego przedsięwzięcia. Czy teraz leśnicy będą musieli zwinąć asfalt z Puszczy Białowieskiej?

Droga Narewkowska była zwykłym, gruntowym, leśnym traktem. Znajduje się w samym sercu Puszczy Białowieskiej, w bliskim sąsiedztwie Białowieskiego Parku Narodowego, przecina także rezerwat przyrody „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”. Droga służyła turystom do dotarcia do wyjątkowych atrakcji parku narodowego – np. do Kosego Mostu. Z uwagi na stan nawierzchni w 2015 r. Lasy Państwowe postanowiły ją przebudować – 15 km drogi za ok. 13 mln złotych. Pieniądze pochodzą oczywiście z Funduszu Leśnego, czyli z wycinki polskich lasów.

Nawierzchnia drogi przed przebudową była zrobiona z kruszywa. Dzięki temu zwierzęta mogły odpowiednio wcześnie uniknąć zagrożenia. Pomaga w tym stosunkowo mała prędkość pojazdów a także charakterystyczny dźwięk i wibracje towarzyszące przejazdom na szutrowej drodze. Stanowią one rodzaj „wczesnego ostrzegania” dla zwierząt – komentuje Sylwia Szczutkowska z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot. – Z kolei asfalt w tak cennym przyrodniczo miejscu to katastrofa dla środowiska naturalnego. Doprowadza do fragmentaryzacji ekosystemów leśnych i drastycznego spadku bioróżnorodności. Przez utwardzenie drogi zwiększa się ruch i prędkość pojazdów, co zwielokrotnia ryzyko wypadków z udziałem dzikich zwierząt, w tym tak cennych gatunków jak wilki, rysie czy żubry, dla których śmierć nawet pojedynczych osobników narusza stabilność całych lokalnych populacji. Masowo giną również gady i płazy. Kiedy planowano asfaltowanie drogi Narewkowskiej znany był już przecież raport naukowców z podobnego przedsięwzięcia w Biebrzańskim Parku Narodowym, czyli Drogi Carskiej. Po jej wyasfaltowaniu śmiertelność zwierząt wzrosła o 400%¹!

Sylwia Szczutkowska

Tymczasem Raport środowiskowy dla tej inwestycji autorstwa Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej był kuriozalny. Pomijał zupełnie kwestie wypadków z udziałem zwierząt oraz zaniżał natężenie ruchu i prędkości, czyli podstawowych parametrów określających wpływ drogi na przyrodę. Zdaniem twórców raportu po wyasfaltowaniu drogi Narewkowskiej natężenie miało wynosić do 46 aut na dobę, a prędkość samochodów zamknąć się w 30 km/h. Prowadzony przez Stowarzyszenie monitoring wykazał tymczasem, że po przebudowie drogi dzienne natężenie ruchu wzrosło trzykrotnie. Tylko 3,5% samochodów korzystających ze zmodernizowanej drogi Narewkowskiej przestrzegało ograniczenia prędkości do 30 km/h. Średnia prędkość wyniosła 52 km/h, a 25% samochodów poruszało się z prędkością większą niż 60 km/h. Efektem znacznego natężenia i prędkości samochodów jest śmiertelność dziko żyjących zwierząt. Wyniki monitoringu wskazują, że roczna minimalna śmiertelność kręgowców na drodze Narewkowskiej wynosiła około 43 zwierząt na kilometr drogi (672 kręgowców na całym odcinku 15,6 km). Raport a wraz z nim decyzja środowiskowa nie wskazywał więc rzeczywistych konsekwencji przebudowy drogi Narewkowskiej dla integralności obszaru Natura 2000 Puszcza Białowieska.

O zatrzymanie asfaltu w sercu Puszczy Białowieskiej zaapelowało do ministra środowiska 20 naukowców z czołowych instytutów naukowych i badawczych. Inwestycję ocenili mocno i jednoznacznie – „Wyasfaltowanie drogi Narewkowskiej to karygodne lekceważenie wymogów ochrony przyrody i prawa środowiskowego”. Nie mniej ważny był głos społeczeństwa. Pod petycją „Nie dla asfaltowania Puszczy” podpisało się prawie 20 tysięcy osób. Protest poparła też część lokalnych mieszkańców. Dodatkowo wstrzymanie prac budowlanych nakazali eksperci Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, którzy wizytowali Puszczę z polecenia Komitetu UNESCO.

Dlatego Pracownia na rzecz Wszystkich Istot w 2018 r. zawnioskowała o stwierdzenie nieważności decyzji Wójta Gminy Narewka o środowiskowych uwarunkowaniach dla przebudowy drogi leśnej „Narewkowska” z 2015 r. oraz decyzji ją zmieniającej z 2018 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku odmówiło stwierdzenia nieważności obu tych decyzji. Pracownia złożyła więc w tej sprawie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, który uchylił obie decyzje SKO ze względu na naruszenie przepisów przez Kolegium oraz lakoniczne uzasadnienie decyzji, co miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Z tym rozstrzygnięciem nie zgodziły się Lasy Państwowe, które zaskarżyły orzeczenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W styczniu tego roku NSA oddalił skargę kasacyjną, w skutek czego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Białymstoku musiało ponownie rozpatrzyć sprawę. Tym razem SKO dopatrzyło się rażącego naruszenia prawa. Na podobne rozstrzygnięcie, po uchyleniu skargi kasacyjnej Lasów Państwowych, oczekuje także decyzja środowiskowa wydana przez Wójta Gminy Białowieża.

Wójt Gminy Narewka błędnie kwalifikując przebudowę drogi leśnej jako inwestycję celu publicznego, pominął zakazy prawne określone dla Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza Białowieska”, co stanowi rażące naruszenie ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z rozporządzeniem Wojewody Podlaskiego dla tego obszaru chronionego, zakazane jest wykonywanie prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu.

Warto zadać pytanie co przyciąga turystów do Puszczy? Asfalt i las posadzony w rządki, czy dzika przyroda i możliwość bezpośredniego z nią obcowania? Niszczenie przyrody czy to przez wycinkę, czy asfaltowanie dróg leśnych, jest równoznaczne z podcinaniem ważnej gałęzi dochodowej, jaką dla miejscowej ludności jest turystyka. W XXI w. dla Lasów Państwowych, jako zarządcy jednego z najcenniejszych ekosystemów na świecie, powinno być oczywiste, że droga musi być przygotowana w taki sposób, by w jak najmniejszym stopniu szkodzić przyrodzie – mówi Sylwia Szczutkowska. – Decyzja środowiskowa wpływa na treść pozostałych pozwoleń niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia. W związku z tym będziemy domagać się efektywnego zabezpieczenia interesów przyrody w związku z realizacją tej inwestycji.

Sylwia Szczutkowska

Kontakt:
Sylwia Szczutkowska, tel. 512 281 664, e-mail: [email protected]

                       
1. Hermaniuk A., Oldakowski L. 2016. Śmiertelność zwierząt kręgowych na Carskiej Drodze.