Postulaty

Skuteczna ochrona lasów

Aby skutecznie chronić najcenniejsze przyrodniczo i społecznie lasy, konieczne jest objęcie przynajmniej 20% procent lasów w Polsce ochroną ścisłą, zbliżoną do tej funkcjonującej obecnie w parkach narodowych i rezerwatach. Oznacza to zaprzestanie użytkowania gospodarczego tych lasów. Obecnie w taki sposób chronione jest zaledwie ok. 3% lasów w naszym kraju, a poza skuteczną ochroną pozostają lasy takie jak Puszcza Karpacka czy Białowieska. To właśnie te i inne szczególnie wartościowe przyrodniczo lasy powinny w pierwszej kolejności zostać objęte ścisłą ochroną. Oprócz nich z użytkowania gospodarczego należy wyłączyć lasy cenne społecznie (rekreacyjne, w tym miejskie i podmiejskie), a także część lasów ochronnych (m.in. lasy glebo- i wodochronne w górach). Na wyłączonych z gospodarki leśnej terenach dopuszczone powinny być jedynie działania mające na celu ochronę bioróżnorodności oraz zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i przeciwpożarowego. Powinny one wciąż spełniać funkcje społeczne, ale wstęp do nich w celach turystycznych czy naukowych powinien być kontrolowany.

Sposób prowadzenia gospodarki leśnej w pozostałych lasach musi zostać dostosowany do wymogów ochrony przyrody i klimatu. By to osiągnąć, potrzebne są konkretne zmiany w prawie i praktyce zarządzania lasami. Gospodarka leśna powinna podlegać wymogom ścisłej ochrony gatunkowej. Aby zapewnić skuteczną ochronę ptaków, we wszystkich lasach powinien obowiązywać bezwzględny zakaz cięć w okresie lęgowym. Zarządca danego lasu powinien mieć obowiązek zgłaszania obecności gatunków strefowych na jego terenie, ponieważ są to gatunki szczególnie narażone na negatywny wpływ gospodarki leśnej. Trzeba odejść od szkodliwych praktyk, takich jak zręby zupełne, stosowanie wielkoobszarowych oprysków pestycydami, wprowadzanie do lasów obcych gatunków drzew, zakładanie jednogatunkowych drzewostanów, stosowanie orki i grodzeń, a także rozwijanie sieci dróg leśnych i dróg zrywkowych (przede wszystkim utwardzanych i asfaltowych).

Należy promować naturalne odnowienia lasu, dążyć do utrzymania składów gatunkowych drzewostanów w możliwie dużym stopniu zgodnych z siedliskiem, chronić mikrosiedliska, zwiększać ilość martwego drewna w lasach i popierać naturalną retencję wody w ekosystemach leśnych (m.in. poprzez ochronę bobrów i unaturalnienie cieków wodnych).

 

Kontrola Lasów Państwowych

Po nielegalnej dewastacji Puszczy Białowieskiej harvesterami, Lasy Państwowe udowodniły, że nie są zainteresowane ochroną naszej ojczystej przyrody. Doniesienia o wycinkach przyrodniczo cennych lasów płyną z całej Polski. Jako społeczeństwo jesteśmy bezsilni – ustawa napisana przez leśników i dla leśników pozbawia nas realnego udziału w zarządzaniu lasami i możliwości zaskarżania w sądzie decyzji o wycinkach w publicznych lasach. Dlatego uważamy, że działalność Lasów Państwowych, instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie 75% obszarów lasów w Polsce, w tym prawie wszystkimi lasami publicznymi, powinna zostać poddana ściślejszej społecznej i instytucjonalnej kontroli.

Zapewnienie społecznej kontroli wymaga po pierwsze zapewnienia społeczeństwu łatwego dostępu do informacji dotyczących lasów i gospodarki leśnej. Obywatele i obywatelki powinni wiedzieć gdzie, kiedy i jakie wycinki planują Lasy Państwowe. Po drugie, proces konsultacji społecznych planów urządzenia lasu powinien zostać urealniony. Obecnie są one fikcją, m.in. dlatego, że organizowane są w momencie, w którym wszystkie decyzje dotyczące planowanych wycinek zostały podjęte, a plany są de facto realizowane. Po trzecie, konieczne jest egzekwowanie zasady prowadzenia gospodarki leśnej w lasach publicznych jedynie w oparciu o zatwierdzone decyzją ministra plany urządzenia lasu. Po czwarte, decyzje ministra zatwierdzające plany urządzenia lasu powinny podlegać zaskarżaniu w sądach administracyjnych. 

Wzmocnieniu ulec musi również instytucjonalna kontrola działalności Lasów Państwowych. Przede wszystkim konieczne jest wprowadzenie środków kontroli oraz środków korygujących ministerstwa nadzorującego Lasy Państwowe. Ważne jest również wzmocnienie uprawnień organów ochrony przyrody w zakresie kontroli gospodarki leśnej prowadzonej w obszarach chronionych (szczególnie obszarach Natura 2000). 

Nie spalajmy lasów

Spalanie drewna w elektrowniach nie jest neutralnym klimatycznie sposobem wytwarzania energii. Spalanie pierwotnej biomasy leśnej (czyli drewna pozyskanego w celu wytworzenia energii) prowadzi do wyższych emisji CO2 na jednostkę wyprodukowanej energii niż spalanie paliw kopalnych, w tym wysokoemisyjnego węgla. W 2018 roku 800 naukowczyń i naukowców podpisało się pod listem do członków Parlamentu Europejskiego o zaprzestanie spalania pierwotnej biomasy leśnej w elektrowniach. Mimo to, w Unia Europejska, a za nią Polska, nie tylko uznaje biomasę leśną za OZE, ale także dopuszcza jej wspieranie z publicznych środków. 

My również apelujemy do unijnych i polskich instytucji o wprowadzenie zmian w dyrektywach i przepisach dotyczących odnawialnych źródeł energii. Aby zapewnić racjonalne gospodarowanie biomasą drzewną, mające na celu dbałość o klimat, środowisko i gospodarkę, należy przede wszystkim wprowadzić do unijnego i polskiego prawodawstwa definicje pierwotnej (rozumianej jako biomasa dostarczana na potrzeby produkcji energii bezpośrednio z lasów i innych terenów zadrzewionych) i wtórnej (rozumianej jako pozostałości i produkty uboczne pochodzące m.in. z przemysłu drzewnego, nieprzydatne do wytworzenia trwałych produktów) biomasy drzewnej. Takie rozróżnienie pozwala również na wprowadzenie systemu monitorowania biomasy drzewnej używanej do wytwarzania energii. 

Kolejną ważną kwestią jest zaprzestanie wliczania energii wygenerowanej z pierwotnej biomasy leśnej jako energii odnawialnej oraz zatrzymanie jej dotowania. Producentom takiej energii nie przysługiwałby już wielomilionowe dopłaty przeznaczone dla OZE. Co więcej, energia pozyskiwana z pierwotnej biomasy leśnej przestałaby być uznawana za zero emisyjną, a tym samym podlegałaby pod system handlu emisjami ETS.

 

Domagamy się również wprowadzenia kryteriów zrównoważonego rozwoju przy pozyskiwaniu biomasy. Biomasa z lasów miałaby być pozyskiwana w sposób minimalizujący wpływ na ekosystemy, czyli nie mogłaby pochodzić ze starodrzewów i lasów o wysokiej bioróżnorodności. Ponadto apelujemy o wprowadzenie kaskadowego wykorzystania pozyskanego drewna. Oznacza to, że najpierw musiałyby być wytworzone z niego trwałe produkty, a dopiero niezdatne do dalszej przeróbki odpady mogłyby zostać spalone w celu produkcji energii. Potrzebę przyjęcia zasady kaskadowego gospodarowania drewnem od dawna podnosi przemysł drzewny, który musi konkurować z przemysłem biomasy o surowiec. Dzisiaj z powodu dopłat do spalania drewna (pierwotnej biomasy drzewnej) opłaca się dobrej jakości surowiec spalić w elektrowniach zamiast przerobić go na trwałe produkty.

Naszym celem jest dążenie do zrównoważonego wykorzystania biomasy drzewnej w produkcji energii, minimalizującego negatywny wpływ na klimat i środowisko oraz nie prowadzącego do zakłóceń w rynku produktów drzewnych.

Nie dla eksportu drewna poza UE

W ciągu ostatnich 5 lat możemy zaobserwować wyraźny wzrost eksportu nieprzetworzonego drewna z Polski. W 2021 r. wyjechało z kraju 4,4 mln m3 nieprzetworzonego drewna, czyli więcej niż co dziesiąte drzewo wycięte w ubiegłym roku w polskich lasach. Drewno sprzedajemy głównie do Chin: w 2021 roku wyeksportowaliśmy do tego kraju 1,5 mln m3 kłód tartacznych. Szybko rosnący eksport niesie ze sobą poważne zagrożenia, związane zarówno z ochroną lasów w dobie kryzysu klimatyczno-ekologicznego, jak i z rozwojem krajowego rynku przetwórstwa drewna. Utrudnia również możliwość kompleksowego zbilansowania gospodarczych i pozaprodukcyjnych (np. wodo- i glebochronnych) funkcji lasów.

Unijna Strategia Bioróżnorodności 2030 zakłada m.in. ścisłą ochronę wszystkich zachowanych w UE lasów pierwotnych i starodrzewów oraz gospodarowanie europejskimi lasami w sposób zgodny z potrzebami ochrony przyrody. Oznacza to, że w ciągu najbliższych 10 lat duża część obszarów polskich lasów zostanie wyłączona z obecnego, surowcowego modelu gospodarki leśnej, a co za tym idzie – zmniejszy się ilość pozyskiwanego w nich drewna. Aby zmiany te nie odbiły się negatywnie na polskiej gospodarce należy zatrzymać masowe wywożenie nieprzetworzonego drewna z Polski poprzez zakaz jego eksportu poza granice Unii Europejskiej. Umożliwi to zapewnienie należytej ochrony polskich lasów przy jednoczesnym uwzględnieniu zapotrzebowania na surowiec w przemyśle drzewnym.