Konwencja z Aarhus
Konwencja z Aarhus to umowa międzynarodowa gwarantująca społeczeństwu dostęp do informacji o środowisku, udział w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących środowiska, a także dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach mających wpływ na środowisko. Konwencja dotyczy więc zobowiązań państw wobec obywateli. Pomimo że Polska ratyfikowała Konwencję w 2001 r., nadal nie przestrzega jej postanowień. Obywatele i obywatelki nie mogą zaskarżyć w sądzie wielu typów planów i programów, nawet jeżeli ich przyjęcie może zaszkodzić terenom przyrodniczo cennym, rzadkim gatunkom czy zdrowiu ludzi. Tymczasem dostęp do czystego powietrza i wody czy wysokiej jakości środowiska przyrodniczego jest podstawowym prawem człowieka.
Emblematycznym przykładem braku prawa do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych są plany dotyczące gospodarki leśnej prowadzonej na ponad 1/4 powierzchni Polski. Warto przypomnieć, że w 2016 r. minister środowiska Jan Szyszko podpisał aneks do planu urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Białowieża, czym zapoczątkował masowy wyrąb Puszczy Białowieskiej. Niestety, wobec braku możliwości zaskarżenia tej decyzji w polskim sądzie, niezgodne z prawem wycinki powstrzymał dopiero wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Dlatego już w 2018 roku złożyliśmy do Komitetu ds. przestrzegania Konwencji z Aarhus kompleksową skargę, w której wskazaliśmy szereg naruszeń, jakich dopuszcza się polski rząd. Nasza skarga obejmuje wiele planów i programów mających wpływ na ochronę przyrody: planów urządzenia lasu, planów łowieckich, planów ochrony i planów zadań ochronnych obszarów Natura 2000, a także planów ochrony parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych oraz planów zarządzania wodami. 16 czerwca 2022 roku członkowie międzynarodowego Komitetu zebrali się w Genewie, by wysłuchać stron postępowania (stronę rządową reprezentowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska). Jeśli Komitet potwierdzi zasadność naszych skarg, Polska będzie zobowiązana do zmiany prawa i dostosowania go do przepisów unijnych, co pozwoli na społeczną kontrolę Lasów Państwowych. Sprawa ma więc ogromną rangę, a decyzja i zalecenia Komitetu będą kluczowe dla systemu ochrony przyrody w Polsce. Dzięki temu jako społeczeństwo lepiej zadbamy o lasy, dziko żyjące zwierzęta czy inne tereny cenne przyrodniczo.